NÚCLEOS DE POBOACIÓN DE BAÍÑA: CAMIÑOS E RÚAS.

Baíña é unha parroquia extensa (7,62 km²) e cunha poboación de veciños moi espallada entre polos diversos núcleos: O Burgo, Chaparral, Laxes, Cruceiro, Igrexa, Fontes e San Cosme. 

A toponimia na nosa zona é moi variada e dun gran valor cultural, a espera dun gran estudo sobre todos os nomes do monte de Baíña, dós seus campos e os seus camiños, imos deixar constancia dos principais camiños que están a día de hoxe sinalados polo Concello de Baiona. Nos seguintes meses iremos publicando artigos de cada un dos núcleos urbanos da parroquia.

A vía principal de comunicación e a estrada C-550 que cruza a nosa parroquial, una estrada que sufrira a súa principal reforma alá polo anos 60 do século pasado co primeiro asfaltado, e será a partir do ano 2000 cando reformariase definitivamente ca creación dás aceiras en diversas zonas.

O Burgo situado na parte baixa da parroquia a veira do mar debe o seu nome o topónimo xermánico Burg, que significa poboación pequena dependente de outra poboación, neste caso facendo referencia a Vila Real de Baiona.

O barrio das Laxes situado por riba do Burgo debe o seu nome o topónimo de raíz prerromana Lágena que viña a significar pedra lisa ou grande, e evidente que o nome ven como anel o dedo xa que esta zoa esta composto por grandes laxes. 

Mais próximo a zona de Baiona atopase o moderno barrio do Chaparral como normalmente e coñecido, aínda que o seu nome oficial e Almirante Fontán. Moi perto existen novas urbanizacións como O Loureiral ou Illas Estelas.

Subindo pola estrada principal chegamos o Cruceiro, topónimo latino de Crux en referencia o Cruceiro que existe no centro do barrio dende 1867. 

Chegamos os Eidos  que debe o seu nome o latín adictus, un espacio de vivendas con terras de cultivo preto, dás casas de hai o seu toponimo. 

Do outro lado dos Eidos atopamos o Río evidentemente o seu nome fai referencia a súa localización cércana co río ou arroio de Baíña que os separa do resto dos espazos habitados.

O barrio da Igrexa lóxicamente debe o seu nome a ubicación da igrexa parroquial nesta zona, un barrio pequeno pero dunha gran beleza que conta con varios camiños e a famosa fonte de Santa Mariña.

Se seguimos a estrada principal chegamos o barrio de Fontes procedente do latín Fon, tis que ven a significar fonte o manantial de auga.

Na parte alta da parroquia atópase San Cosme, hoxe en día só viven un par de veciños, pero que conta cunha grande historia de vital importancia na contorna, e que seguro iremos abordar nun futuro.

Fotografías de Xandro Penedo

 É de salientar que pola nosa parroquia pasa o camiño mais popular da historia, o camiño de Santiago. ETAPA BAIONA-VIGO DO CAMIÑO DE SANTIAGO INFORMACIÓN DO CONCELLO DE BAIONA

Esperando que a información sexa de utilidade, nos gustaría  contar ca vosa colaboración para corrixir posibles erros e engadir camiños ou rúas que non esteen sinalizados: bainarede@gmail.com

O RÍO DE BAÍÑA

Fotografía de Xandro Penedo

Nace na Serra dá Groba, na parte de Belesar,  un río que cruza toda a  nosa parroquia, demonimado  río ou arroio de Baíña que acaba  desembocando  na ría de Baiona a  pos pes dá Ermida de Santa Marta. Ten varios afluentes todos  eles  na parte alta: río Traveso, río de San Cosme, río Vilariño e río do Ghato e algúns regatiños de Fontes na parte media.  

Na  metade  do seu curso está ou  Encoro de Baíña, un proxecto que se  plantesera ná década dous setenta pero que non tomou forma ata vos anos 1984 e 1985, unha grande obra que derá moito traballo a veciños dá zona. A súa tipoloxía é de gravidade con entulleira de coroación con beizo fixo sen comportas e con dique lateral construído en formigón continuo sen  retracción. Un encoro que dá sumistro a Vila de Baiona, debido ou aumento dá  poboación nos últimos anos ou encoro foi ampliado e así garantir ou sumisitro, sobre todo na época estival. Fai dous anos prepraruse un plan de emerxencías no caso de accidente (ENLACE). Maís fotos en Galicia Máxica (ENLACE)

 

Por baixo do encoro aparecen no curso do río unha serie de muíños que durante anos traballaron a gran  rediminiento  suendo  basico na  economia dos veciños. Ata de 18 cóntanse, algúns xa desaparecidos, outros en  estabao ruinoso e outros aínda se conservan en perfecto estado, pasamos a  relacionos  dende a parte  mais alta ata a  maius  baixa: Abelleira,  Muiño Lanuxe, de Lemos,  Cacabelo, Dá  Coba,  Cachagorra, de Avelina  ou  do Peón, Dá  Coella,  Chavella, de Matilde  ou  do Rial, Fonte  do Touro,  Do Peón, De Nicanor, Dá  Curruxeira, Dás  Grilas, Dá  Maré e Do Burgo.

Ademais dos muíños gozaremos dunha contorna excepcional, con belas fervenzas e unha flora formada por piñeiros, eucaliptos, “ carballos”, amieiros, “ salgueiros”, bidueiros e diversas especies de fentos de varios tipos, como os reais. É un  rio con moitas troitas e non hai moitos anos con fauna moi variada ( zapateiros, ras, tritróns, píntegas) pero que nos últimos anos non ven tanto.

Fotografías de Xandro Penedo

Desde a zona media  do río ata a  sua desembocadura se  fixo un paseo fluvial de  madeira que  é unha  autentica delicia para os centos de  camiñantes que ou  percorren tanto non verán como non  inverno,  xa que se trata  dun  fermoso paseo. Una ruta moi recomendable (ENLACE).

MAÍS INFORMACIÓN DA SENDA FLUVIAL (FONTE CONCELLO DE BAIONA (ENLACE)

FLORA DA SENDA :

A especie dominante é o piñeiro (  pinus  pinaster) e o eucalipto (eucaliptos  globulus). Entre as especies que atopamos no  sotobosque destacamos o toxo (  ulex  eurofaeus), as xestas e carrascas, aínda que tamén atopamos outro tipo de breixos como a  calluna  vulgaris e a  daboecia cantábrica.

Fai varios miles de anos, os piñeirais, foron a vexetación  clímax do noso país, aínda que despois, debido aos cambios de clima, desapareceron, tomando os carballos a substitución. Temos por tanto un bosque mixto xa que atopamos carballos (  quercus  roubar), postos pola natureza, e os piñeiros (  pinus  pinaster) postos polo home. Tamén podemos atopar nas ribeiras especies características de zonas húmidas tales como o amieiro, (  agnus  glutinosa), salgueiro (  salix  atrocinerea). Unha especia que abunda por esta zonas de Baíña son os modroños ( arburtus unedo). En canto ao  sotobosque podemos ver o fento macho (  dryopteris  filix  mais), fento femia (  dryopteris  filix  femina), fento real (  osmunda  regalis) e brusco (  ruscus  aculeatus) . Tamén atopamos algunhas  enredaderas.

 

FAUNA :

Atopamos especies típicas de matogueira e de bosque como son a  curruca  rabilarga (  sylvia  undata) e a tarabela común (  saxicola  torquita), beneficiadas polo desenvolvemento da matogueira. Atopamos tamén o  pinzón vulgar (  fringilla  coelebs), a pomba  torcaz (  columba  palumbus), merlo (  torcas  merula), o  petirrojo (  erithacus  rubecola), corvo (  corvus  corax), estorniños (  sturnus  vulgaris) e o  gorrión (  passer  domesticus). Tamén podemos ver aves rapaces como o  ratonero común (  buteo  bueo) e o  azor (  accipiter  gentiles). Especies  mamíferas como son o coello (  oryctologus  cuniculus), o raposo (  vulpes  vulpes), o esquío (  sciurus  vulgaris) e o xabaril. Podemos atoparnos tamén con  lagartijas galegas (  podarcis  bocagei).

Prados do río!

Pincheiras a cachón i a fío!

Niste pao sentado

cando viña de nino co gado

facía cintos de xunco

trenzado.

Uxío Novoneira